Onlangs is de voorlopige advisering omtrent de herverdeling van het Gemeentefonds door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties naar buiten gebracht. Voor de landelijke en regionale pers een reden om breed uit te meten welke gevolgen deze voorgenomen nieuwe herverdeling zou kunnen hebben.

Waar gaat het hier nu over en wat betekent dit voor onze gemeente Veendam?

Gemeenten in Nederland krijgen jaarlijks vanuit het Gemeentefonds een bedrag toebedeeld waarmee zij een groot deel van hun taken, die jaarlijks ten uitvoer moeten worden gebracht, kunnen bekostigen. Het jaarlijkse bedrag uit dit fonds is ook meteen de grootste inkomstenbron van iedere gemeente. Het is te doen gebruikelijk dat het Gemeentefonds na een aantal jaren wordt herverdeeld. Dit is nu ook het geval en de voorgenomen besluitvorming tot de huidige herverdeling zal waarschijnlijk ingaan per 1 januari 2023.

Waarom wordt het Gemeentefonds nu na de laatste verdeling, die in 1997 heeft plaatsgevonden, opnieuw onder de loep genomen?

Het Ministerie geeft o.a. de volgende argumentatie:

Herijking Gemeentefonds

Een belangrijk onderdeel van de herziening van de financiële verhoudingen is de herijking van het Gemeentefonds. De jaarlijkse bijdrage aan gemeenten via dit fonds bedraagt zo’n € 30 miljard en wordt vanaf 2023 anders verdeeld. De fondsbeheerders (de minister van BZK en de staatssecretaris van Financiën) onderzoeken samen met gemeenten hoe het geld het best verdeeld kan worden. Daarnaast moet door herijking de verdeling eenvoudiger worden.

Dit onderzoek bestaat uit 2 delen:

  • de verdeelmodellen in het sociaal domein;
  • en de overige onderdelen van het Gemeentefonds (klassiek domein).

Sinds de laatste herziening van de Financiële-verhoudingswet in 1997 is er veel veranderd. Zo pakken gemeenten meer taken op in het sociaal domein en werken overheden steeds meer samen. De minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties kondigde daarom in de Tweede Kamer aan de financiële verhouding op een aantal punten te herzien.

Gemeenten werken meer samen;

Investeringen van gemeenten kunnen jaarlijks flink verschillen;

De mogelijkheid van gemeenten voor het verkrijgen van eigen inkomsten verschilt;

Een deel van het Gemeentefonds is bestemd voor de taken van gemeenten in het sociaal domein. Dit geld moet beter verdeeld worden. Sommige gemeenten krijgen nu minder geld dan ze nodig hebben. Via de verdeelmodellen in het sociaal domein in het Gemeentefonds is zo’n € 16 miljard beschikbaar. De herijking richt zich op een herverdeling, niet op de omvang van de middelen. Hierdoor zal de herijking voor sommige gemeenten positief uitpakken, terwijl andere gemeenten minder middelen krijgen toebedeeld.

De herijking kijkt niet alleen naar de nieuwe taken die gemeenten in 2015 hebben gekregen, maar ook naar de taken die gemeenten daarvoor al uitvoerden op het sociaal domein.

Tot zover enkele overwegingen die het Ministerie geeft.

Wanneer je de overwegingen in je opneemt zou je kunnen concluderen dat het met die aanstaande herverdeling wel goed zit. Immers, het is inderdaad juist dat gemeenten een veel zwaardere taakuitvoering van het Rijk toebedeeld hebben gekregen t.a.v. het Sociaal Domein, waaronder de WMO (Wet maatschappelijke ondersteuning) en de Jeugdzorg. Een taakuitvoering die ook voor veel gemeenten in Nederland qua financiering een zware opgave is gebleken. Ook onze gemeente zal bij ongewijzigde omstandigheden jaarlijks enkele miljoenen euro’s voor dit onderdeel moeten financieren. De overheid heeft immers de taken binnen het Sociaal Domein overgeheveld naar de gemeenten en meteen een korting op het budget van zo’n 25% doorgevoerd, omdat werd aangenomen dat gemeenten deze taken beter en efficiënter zouden kunnen gaan uitvoeren….

De gemeente Veendam kreeg deze taken erbij en het bijbehorende budget, voor Jeugdzorg en WMO, werd meteen door het Rijk met 4 miljoen gekort.

 

In de praktijk bleek dat de gemeente het inderdaad beter kan organiseren, er worden meer kinderen gezien en meer mensen geholpen. Maar er is wel een te kort van 4 miljoen, dit bedrag is gelijk aan de bezuiniging door het Rijk. Het Rijk gaf aan dat er in 2021 een herverdeling van de Rijksmiddelen (herijking Gemeentefonds) zou plaatsvinden en dat ze pas dan gaan kijken of er nog te korten zouden zijn…

Een herverdeling van het Gemeentefonds is dus zeker geen luxe voor die gemeenten die, zoals onze overheid zelf constateert, te weinig krijgen toebedeeld als zijnde nodig.

Nu de advisering voor de herverdeling bij de Raad van het Openbaar Bestuur ligt lijken veel gemeenten opgeschrikt door een koude douche. Samen met veel gemeenten, die ook de lasten van het Sociale Domein als buiten proportioneel ervaren, gaat de gemeente Veendam er in de voorliggende plannen stevig op achteruit.

Voor Veendam betekent het nieuwe model dat we er € 110,- per inwoner op achteruit gaan. Dat is ruim 3 miljoen euro per jaar. Sommige steden en met name de grotere steden gaan er fors op vooruit.

Op de stad-Groningen na, gaan alle gemeenten in de provincie Groningen en ook de meeste Friese gemeenten er fors op achteruit. De noordelijke gemeenten hebben bezwaar gemaakt tegen dit voornemen. Het ligt nu voor een advies bij de Raad van het Openbaar Bestuur (ROB) met de vraag wat te doen met de noordelijke gemeenten. Daarna gaat het nog voor een advies naar de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en dan mag de nieuwe regering hier een besluit over nemen.

============================================================